Günlük hayatın bir modülü haline gelen gerilimle başa çıkmada manalı ve emelli aktivitelerin tesirli olduğunu biliyor musunuz? İstanbul Atlas Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Kısmından Dr. Öğretim Üyesi Şüheda Özkan, şahsa düzgün gelen, yaparken kendini yeterli hissettiren aktivitelerin günlük yaşama eklenmesiyle gerilimle başa çıkmanın kolaylaşabileceğine dikkat çekiyor. Dr. Öğretim Üyesi Şüheda Özkan’a nazaran, aktivitenin zorluğu ile kişinin hünerleri ortasında bir istikrar kurulması değerli. Hünerlerle zorlukların ise belirli bir orantı içerisinde artması gerekiyor. Özkan, bireylerin hayatlarını sağlıklı sürdürebilmek için kendine neyin âlâ geldiğini bulmanın, keşfetmenin ve ona dahil olmanın kıymetini vurguladı.
İstanbul Atlas Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Kısmından Dr. Öğretim Üyesi Şüheda Özkan, şahsa yeterli gelen manalı ve maksatlı aktivitelerin gerilimle başa çıkmada tesirli olduğunu söyledi.
Modern ömürde gerilimin hayatın ayrılmaz bir modülü olduğunu belirten Dr. Öğretim Üyesi Şüheda Özkan, “Modern toplumlara ve çağımıza damgasını vuran sürat, tempo ve performans kavramları, gerilimi günlük yaşantımızın neredeyse ayrılmaz bir kesimi ve olağan bir işleyişi haline getirmiştir. İnsan organizması gün içerisinde daima iç ve dış etkenlerle etkileşim halindedir. Her an aldığı uyaranlar aşikâr bir hududu geçtikten sonra organizmanın ahengini bozar. Bozulan yapıyı onarmak için, organizma ahenk, istikrar, tertip arayışına girer. Buna gerilim ismi verilir” dedi.
Anlamlı ve gayeli aktivite tecrübelerle keşfedilmeli
Stresle başa çıkmada manalı ve gayeli aktivitelerin rolü olduğunu kaydeden Dr. Öğretim Üyesi Şüheda Özkan, “Anlamlı ve hedefli aktivite, şahsî yahut kültürel olarak bireye mahsus muhakkak bir gayesi gerçekleştirmesine imkan sağlayan ve belli bir çevresel bağlamda şahsa has muhtaçlıklar ve ilgi alanları tarafından belirlenen aktiviteler olarak tanımlanmaktadır. Münasebetiyle bu aktiviteleri kişi kendisi tecrübeler yoluyla keşfetmelidir. Kişinin rahatlamasını sağlayan aktiviteler bir tane olabileceği üzere birden çok da olabilmektedir” diye konuştu.
Büyük bir tutkuyla yapılan iş keyif veriyor
İnsanların büyük bir tutku ile işlerini yapmasının kıymetine işaret eden Özkan, “Psikolojide ‘Akış Teorisi’ olarak isimlendirilen kuramın kurucusu olan Mihaly Csikszentmihályi ve araştırma kümesi, insanların uygun oluşunda neyin kıymetli olduğunu araştırmak maksadıyla birçok çalışma yürüttüler. Birinci olarak sportmenlerin ve sanatkarların iştirakiyle yürüttükleri çalışmalarda, şahısların büyük bir tutku ile işlerini yaptıklarını ve tecrübenin kendisinin keyif verici olmasının, bu aktiviteleri uzun yıllar sürdürmelerinde tesirli olduğunu gözlemlemişlerdir. Çalışmalarını daha geniş bir popülasyon üzerinde yaptıklarında ise optimum tecrübe ve akış durumu olarak isimlendirdikleri bu durumun kültürel farklılıklardan bağımsız olarak her yaş kümesinden beşerler tarafından birebir formda tanımlandığını vurgulamışlardır. Sonuç olarak akış teorisi olarak isimlendirilen kuram hem klinisyenler hem de bireyler için sağlıklı hayatın desteklenmesinde ve gerilimle başa çıkmada yaygın olarak tercih edilen bir strateji haline gelmiştir” diye konuştu.
Aktivitelerde zorlukların artması, başa çıkma hünerini geliştiriyor
Aktiviteleri gerilimle başa çıkmada bir strateji olarak kullanmanın insanoğlunun yüzyıllardır yapageldiği bir şey olduğunu söz eden Dr. Öğretim Üyesi Şüheda Özkan, burada değerli bir noktanın aktivitenin zorluğu ile kişinin marifetleri ortasında bir istikrar kurulması olduğunu belirtti.
Dr. Öğretim Üyesi Şüheda Özkan, şunları söyledi: “Becerilerimizle zorlukların belirli bir orantı içerisinde artması gerekir. Bu da bizim akışta kalmamızı sağlayan etmenlerden biridir. Şayet aktiviteden kaynaklanan zorluk derecesi, bizim marifetimizi aşarsa telaş, hayal kırıklığı ve daha fazla gerilim hissetmemiz kaçınılmazdır. Tam zıddı olarak aktivite bizim için çok kolay ve rastgele bir geribildirim, öz denetim duygusu hissettirmiyorsa sıkılma hissine yol açacaktır. Hasebiyle belli ölçüde gerilim daha doğrusu zorluk ve başa çıkma ihtiyacının akış tecrübeleriyle temaslı olduğu, dikkatimizin içinde bulunduğumuz aktivitede olmasının ve vakit olgusunun kaybolmasının, manalı ve maksatlı aktiviteler yoluyla gerilimle başa çıkmamızı sağladığı yapılan çalışmalarda vurgulanmıştır.
Aktivitelerdeki zorluk, kişinin hüneri ile aktivitenin kendisinden kaynaklanan talepler ortasındaki dengeyi tabir etmektedir. Kişinin aktivite üzerindeki denetimi ve ait hüneri arttıkça aktivite de zorlaştırılır. Buna örnek olarak bir enstrüman çalma tecrübesini ele alalım: Birinci başta o enstrümanı nasıl tutacağınızı ve temel notaları öğrenirsiniz. Bir anda beste çalmaya geçmek maharet düzeyinizi aşar ve daha çok gerilime neden olur. Lakin vakitle enstrüman üzerinde hakimiyet kazandıkça, vücudunuzu enstrümanı çalma sırasında denetim etmeyi öğrendikçe giderek daha güç besteler çalabilir hatta vakit geçtikçe kendinizi daha da zorlamak isteyebilir ve hatta kendi eserinizi bile besteleyebilirsiniz. Hepimiz dahil olduğumuz aktiviteler üzerinde denetim kazandıkça bir sonraki zorluk derecesini doğal olarak yapmak isteriz. Zira beyinlerimiz de birebir bu prensiple gelişir.”
Aidiyet duygusu ve muvaffakiyet hissi yaratmalı…
Anlamlı ve gayeli aktivitenin, bireyde aidiyet duygusu yaratan, muvaffakiyet hissi sağlayan, geçmiş tecrübeler ile mevcut marifetlerin etkileşimini içeren aktiviteler olarak tanımlandığını belirten Özkan, manalı ve hedefli aktivitenin şahsa mahsus olup hür vakit aktiviteleri olabileceği üzere üretkenlik aktiviteleri de olabileceğini söyledi. Özkan, “Örneğin bir kişi için fotoğraf yapmak hobi maksatlı olup kişinin gerilimle başa çıkmasına yardımcı olabilirken, mesleği ressam olan biri için de bu fotoğraf yapma aktivitesi rahatlama, gerilimle başa çıkma ve akış tecrübelerini yaratıyorsa manalı ve maksatlı bir aktivitedir” dedi.
Aktivite nasıl olmalı?
Dr. Öğretim Üyesi Şüheda Özkan, aşağıdaki özelliklere sahip aktivitelerin bireyde gerilimle başa çıkmaya yardımcı olabileceğini söyledi:
- Kişinin o anki vakitte, dikkatini bir noktada toplandığı bir konsantrasyon durumuna sahip olması
- Kişinin davranışlarının ve farkındalığının birleşmesi
- Kişinin durum ya da aktivite üzerinde bir denetime sahip olduğunu hissetmesi
- Zaman hissinin kaybolması; kişinin öznel vakit tecrübesinin değişmesi
- Aktivite tecrübesinin içsel bir biçimde ödüllendirici olması
- Kişinin aktivite sırasında anında geribildirim alması
- Huzur hissi, egonun kaybolması
- Kişinin başarılı olmak için gereken potansiyele sahip olduğunu hissetmesi
Bize neyin düzgün geldiğini bulmak önemli
Kişinin ömrü boyunca başına gelen birçok olayın kendi denetimi dışında gelişebileceğini, bu durumların hepsinin yeterli ya da makûs hissetmede tesiri olduğunu belirten Sıhhat Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Kısmından Dr. Öğretim Üyesi Şüheda Özkan, kişinin sağlıklı bir hayat sürdürebilmek için kendisine neyin yeterli geldiğini bulmasının, keşfetmesinin ve buna dahil olmasının ehemmiyetine vurgu yaptı.
Bilgi: Ayşegül Arıkan Erben / İstanbul Atlas Üniversitesi / 0555 367 30 04 / [email protected]
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
